IMPARFAIT vs. PASSÉ COMPOSÉ - Porównanie Francuskich Czasów Przeszłych

Jeżeli wciąż zastanawiacie się, po co Francuzom dwa czasy przeszłe, przeczytajcie jeszcze ten krótki akapit o tym, czy te czasy się różnią. W tej sposób unikniecie ewentualnych wątpliwości i błędów w przeszłości.

1. Czasu passé composé (przeszłego dokonanego) używa się, gdy mowa o wydarzeniach przeszłych, których czas akcji jest znany. Czas przeszły niedokonany - imparfait, służy do opisu sytuacji oraz do wyrażania czynności, których czas trwania nie jest istotny.
2. Innym sposobem rozróżnienia, którego czasu przeszłego powinniśmy użyć, jest zwracanie uwagi na to, czy czasowniki są dokonane, czy niedokonane. Czasowniki dokonane są częściej używane w czasie passé composé (przeszłym dokonanym), np. entendre (usłyszeć) i sauver (uratować). Czasowniki niedokonane, to jest wskazujące na czynność trwającą długo, np. écouter (słuchać) i regarder (oglądać), są odmieniane zazwyczaj w czasie imparfait (czas przeszły niedokonany).


3. Podobna zasada dotyczy przyimków. Jeśli wskazują one na czynność nagłą, krótkotrwałą, np. soudain (nagle) i brusquement (znienacka), towarzyszy im czas passé composé. Jeśli wyrażają trwanie lub powtarzalność, np. longtemps (długo) i progressivement (stopniowo), konieczne jest użycie czasu imparfait.

Poniższa tabelka pomoże Wam usystematyzować tę wiedzę. Pierwsza tabela dotyczy czasowników, a druga zaimków.

PASSÉ COMPOSÉ	IMPARFAIT
entendre (usłyszeć) J'ai entendu un bruit. (Usłyszałam)	écouter (słuchać) J'écoutais de la musique. (Słuchałam muzuki. )
arriver (przyjechać) Ma mère est arrivée à Paris. (Moja mama przyjechała do Paryża.)	aimer (kochać) Il l'aimait et l'adorait. (Kochał ją i uwielbiał. )
dire (powiedzieć) Elle l'a dit hier. (Ona powiedziała to wczoraj. )	parler (rozmawiać, mówić) Ma grand-mère parlait à son chat. (Moja babcia rozmawiała ze swoim kotem.)
voir (zobaczyć) Vous avez vu la Tour Eiffel ? (Zobaczyliście wieżę Eiffl'a?)	regarder (oglądać) Nous regardions le tableau. (Oglądaliśmy obraz.)
sauver (uratować) Il m'a sauvé la vie. (Uratował mi życie.)	voyager (podróżować) Elles voyageaient beaucoup. (One dużo podróżowały.)

 

PASSÉ COMPOSÉ	IMPARFAIT
soudain (nagle) Soudain, tout est devenu clair. (Nagle wszystko stało się jasne.)	longtemps (długo) Il me demandait longtemps de l'épouser. (Długo mnie prosił, żebym za niego wyszła. )
tout à coup (nagle) Je l'ai vu tout à coup. (Nagle go zobaczyłem. )	d'habitude (zazwyczaj) D'habitude il prenait son petit déjeuner à 8 heures. (Zazwyczaj jadł śniadanie o 8 rano. )
brusquement (znienacka) Il a sauté brusquement sur la table. (Znienacka wskoczył na stół. )	habituellement (zazwyczaj) Habituellement, ils ne se disputaient pas. (Zazwyczaj się nie kłócili .)
immédiatement (natychmiast) Des voitures se sont arrêtées immédiatement. (Samochody natychmiast się zatrzymały.)	régulièrement (regularnie) Il prenait son repas régulièrement. (Jadł posiłki regularnie.)

Oczywiście porównywać oba czasy możnaby jeszcze bardzo długo, jednak powyższe zasady pozwolą Wam zorientować się, jaka jest różnica między tymi dwoma czasami.

Les questions et la négation - Tworzenie Pytań i Przeczeń w Języku Francuskim

Skoro potrafimy już tworzyć zdania oznajmujące w czasie teraźniejszym, warto poznać zasady tworzenia pytań i przeczeń w języku francusku.

Zadawanie pytań w języku francuskim jest bardzo proste. Możemy je zadać poprzez:

INTONACJĘ INWERSJĘ PRZEZ KONSTRUKCJĘ „EST-CE QUE…”

Pytanie przez intonację

To najprostszy sposób zadawania pytań, gdyż szyk zdania jest taki sam jak szyk zdania oznajmującego. Operujemy jedynie głosem. Pytań przez intonację używamy jednak raczej w języku potocznym.

Np.

Tu es polonais? (Jesteś Polakiem?)

Elle parle anglais? (Czy ona mówi po angielsku?)

Pytanie przez inwersję

Inwersja to dobrze wszystkim znany z języka angielskiego sposób zadawania pytań. Polega on na przestawieniu orzeczenia i zaimka osobowego w funkcji podmiotu. Zaimek osobowy zawsze oddzielamy od orzeczenia myślnikiem.

Np.

Tu es français. -> Es-tu français? (Czy jesteś Francuzem?)

Żeby uniknąć wymawiania dwóch samogłosek jednocześnie, w przypadku elle, il oraz on, dodajemy –t-, które pomaga nam w wymowie.

Ton père va-t-il rester? (Czy Twój ojciec zostanie?)

Pytanie przez dodanie „Est-ce que…”

To również całkiem prosty sposób zadawania pytań. Polega jedynie na dostawieniu na początku zdania pytającego zwrotu „Est-ce que…”, a następnie dodaniu zwykłego zdania oznajmującego.

Np.

Est-ce que vous parlez anglais? ( Czy mówi Pan/Pani po francusku?)

Należy uważać na zaimki osobowe zaczynające się na samogłoskę np. elle, il, gdyż w języku francusku nie możemy powiedzieć ….que il… . W takim przypadku stosujemy elizję, czyli wstawienie apostrofu, by uniknąć wymawiania dwóch samogłosek. W ten sposób powstaje qu’il.

Est-ce qu'elle aime la musique? (Czy ona lubi muzykę?)

Pytanie szczegółowe

Nie na wszystkie pytania można jednak odpowiedzieć tylko TAK lub NIE. Czasem potrzebujemy zadać pytanie typu: kiedy?, gdzie?, kto?, jak? itp.

W tym celu niezbędna jest znajomość podstawowych zaimków pytajnych w zależności od tego, o co pytamy.

o osobę -> Qui

Qui est-elle? (Kim ona jest?)

Qui écoutes-tu ? (Kogo słuchasz?)

o przedmiot -> Que

Que veux-tu ? (Czego chcesz?)

Qu’est-ce que nous pouvons faire pour vous? (Co możemy dla Was zrobić?)

o czas -> Quand (Kiedy)

Quand tu es né? (Kiedy się urodziłeś?)

Quand Lili va-t-elle en France? Kiedy Lili przyjeżdza do Francji?

o miejsce -> Où (Gdzie)

Où habites-tu? (Gdzie mieszkasz?)

Où est Pierre? (Gdzie jest Pierre?)

o sposób -> Comment (jak)

Comment t'appelles-tu? (Jak się nazywasz?)

Comment aller à la poste? (Jak dojść do poczty?)

o przyczynę -> Pourquoi (dlaczego)

Pourquoi prenez-vous l'avion? (Dlaczego lecicie samolotem?)

Pourquoi sors-tu? (Dlaczego wychodzisz?)

o ilość -> Combien (Ile)

Combien ça coûte? (Ile to kosztuje?)

Jak widać na powyższych przykładach, wystarczy zastosować odpowiedni zaimek, a następnie zastosować opisywaną wcześniej inwersję. Możemy także korzystać z konstrukcji Est-ce que. Wówczas pytanie takie wygląda następująco:

Qu'est-ce qui fait ce bruit? (Kto robi ten hałas?)

PRZECZENIE

Przeczenie w języku francuskim  wygląda nieco inaczej jak przeczenie w języku polskim czy angielskim. Przede wszystkim składa się z dwóch elementów: ne oraz pas.  Tworząc zdanie przeczące pierwszy z tych elementów umieszczamy przed czasownikiem (ne) drugi zaś bezpośrednio po czasowniku (pas), w ten sposób:

Je/tu/il/nous… + ne + infinitive + pas

Np.

Je suis française. -> Je ne suis pas française. (Nie jestem Francuską.)

Je mange mon petit déjeuner. -> Je ne mange pas mon petit déjeuner. (Nie jem mojego śniadania.)

Oczywiście pamiętamy o tym, że jeżeli pierwsza część przeczenia ne..., jeżeli stoi przed samogłoską lub h niemym, to przyjmie formę skróconą n'.

Np.

Il a un chien. ->  Il n'a pas de chien. (On nie ma psa.)

J'aime le jazz. -> Je n'aime pas le jazz. (Nie lubię jazzu.)

J'habite a Paris. -> Je n'habite pas a Paris. (Nie mieszkam w Paryżu.)

PRZECZENIE BEZ “PAS”

Oprócz wyżej wymienionego sposobu przeczenia, istnieją jeszcze inne formy negacji, które pozwolą Wam tworzyć nieco bardziej zaawansowane zdania. Formy te mogą zastąpić pas i sprawić, że przeczenie zmieni sens:

ne ... jamais	nigdy	Il ne sourit jamais	On nigdy się nie uśmiecha
ne ... personne	nikt	Il n’y a personne	Nie ma tam nikogo
ne ... rien	nic	Il ne mange rien	On nic nie je
ne ... plus	już nie	Il ne dort plus	On już nie śpi
ne ... aucun(e)	żaden	Il n'a aucun ami	On nie ma żadnego przyjaciela

Uwaga:  nigdy nie używajcie tych form z pas

Il n’y a pas personne Il ne mange pas rien

PRZECZENIE W JĘZYKU POTOCZNYM

Warto wiedzieć, że w języku potocznym możemy pominąć partykułę ne. Francuzi często to robią, dlatego warto być na to przygotowanym :).

Elle fume plus. (Ona już nie pali.)

Je sais pas. (Nie wiem.)

Voix Passive - Strona Bierna w Języku Francuskim

Poznawszy już niemal wszystkie czasy oraz tryby w języku francuskim, można już bez problemu posługiwać się językiem płynnie i bez problemów. Żeby jednak nieco urozmaicić swój język  warto znać jeszcze kilka zagadnień gramatycznych, które niewątpliwie wpłyną na jakość używanego przez Was języka. Należą do nich chociażby mowa zależna czy strona bierna, której poświęcony będzie ten rozdział. Strona bierna to konstrukcja bardzo prosta i nieskomplikowana, jednak używana tak często, że warto przyswoić sobie tych kilka prostych zasad, aby potrafić używać jej bezbłędnie.

Jednak zanim przejdziemy do omawiania zastosowania i tworzenia strony biernej w różnych czasach gramatycznych, zwróćmy uwagę na różnicę między stroną czynną i bierną. Pomoże nam to później w wyjaśnianiu poszczególnych zasad.

Zdania w stronie czynnej to wszystkie te, w których podmiot zdania jest jednocześnie wykonawcą czynności. Zdanie w stronie czynnej zaczyna się od podmiotu logicznego.
Schemat wygląda w następujący sposób:

Podmiot logiczny (wykonawca) + czasownik + dopełnienie bliższe (obiekt czynności)

na przykład:

Marie écrit un livre. (Marie pisze książkę.)

Madame Dubois ouvrira son propre magasin. (Pani Dubois otworzy swój własny sklep.)

Pierre a vendu sa maison. (Pierre sprzedał swój dom.)

Spróbujmy rozłożyć pierwsze zdanie na czynniki pierwsze:

Marie écrit un livre. sujet  verbe  COD

Zdanie powyższe składa się z podmiotu (sujet), orzeczenia (verbe) oraz dopełnienia bliższego (czyli komplement d’objet direct COD). W stronie biernej podmiot i dopełnienie zamieniają się miejscami. Polskie słowo „przez”, wskazujące na wykonawcę czynności, brzmi po francusku par. Oto powyższe zdania po przekształceniu na stronę bierną:

Le livre est écrit par Marie. (Książka jest pisana przez Marie.)

Le magasin sera ouvert par Madame Dubois. (Sklep zostanie otwarty przez panią Dubois.)

La maison a été vendue par Pierre. (Dom został sprzedany przez Pierre'a.)

Strona bierna określa zatem, że podmiot jest celem czynności, wykonywanej przez coś/kogoś innego. Schemat ten wygląda zatem nieco inaczej:

Podmiot gramatyczny (obiekt) + czasownik + wykonawca czynności

Jeżeli tę zmianę przedstawimy na przykładzie  wcześniej użytego zdania, otrzymamy:

Un livre est écrit par Marie. COD      verbe      sujet

Podmiot i dopłenienie zamieniły się miejscami, a orzeczenie otrzymało czasownik être wprowadzający stronę bierną.

Aby móc utworzyć stronę bierną musimy mieć zatem do czynienia z czasownikiem przechodnim (verbe transitif). Czasownik przechodni to taki po którym występuje dopełnienie bliższe (obiekt czynności), czyli COD. Czasowniki, które nie tworzą strony biernej to czasowniki nieprzechodnie (czyli takie, po których nie występuje dopełnienie bliższe) oraz czasowniki zwrotne. Wśród nich można wymienić czasowniki ruchu (aller), stanu (devenir), czy takie z dopełnieniem dalszym. COD jest zatem warunkiem utworzenia strony biernej.

ZASTOSOWANIE

Strona bierna jest konstrukcją stosowaną niezwykle często nie tylko w języku potocznym, ale i w tym bardziej formalnym. Funkcje strony biernej są różnorodne, ale najczęściej po prostu stosuje się ją do tego, by przenieść akcent z podmiotu na dopełnienie. Wszystkie zastosowania voix passive możecie zaobserwować na poniższych zdaniach:

1) do podkreślenia dopełnienia

La radio a été inventée par Guglielmo Marconi. (Radio zostało wynalezione przez Guglielmo Marconiego.)

2) do podkreślenia wagi jakiegoś wydarzenia, bez wskazywania podmiotu (który może być zbiorowy lub nieznany)

Ce château a été construit au 14ème siècle. (Ten zamek został zbudowany w 14-tym wieku)

Barack Obama a été élu président des Etats-Unis. (Barack Obama został wybrany na prezydenta Stanów Zjednoczonych.)

3) mówiąc o wynalazkach, prawach, ustawach i o przeżytych doświadczeniach

Un homme a été cambriolé.  (Mężczyzna został okradziony.)

Mon ami a été trahi. (Mój przyjaciel został zdradzony.)

4) w mediach do przekazywania informacji ponieważ pozwala na zachowanie neutralności

Le Premier ministre slovaque a invité son homologue vietnamien à effectuer une visite officielle en Slovaquie. L'invitation a été acceptée.

TWORZENIE

Jak utworzyć stronę bierną mogliście już zobaczyć na początku tego rozdziału. Stronę bierną tworzymy za pomocą czasownika posiłkowego être (być) odmienionego w odpowiedniej osobie i czasie oraz formy participe passé danego czasownika. Participe passé musi być uzgodniony w liczbie oraz rodzaju z podmiotem, co jest logiczne, gdyż particie pełni tu funkcję przymiotnika. Czasownik être występuje w tym samym czasie co orzeczenie zdania w stronie czynnej i należy być w tym bardzo skrupulatnym, gdyż wiele początkujących popełnia w tym miejscu często błędy. Czasownik être ma być W TYM SAMYM CZASIE co czasownik w stronie czynnej. Wykonawcę czynności w stronie biernej wprowadzamy za pomocą przyimka par.

Spójrzmy na schemat:

Osoba + czasownik posiłkowy "être" + uzgodniony participe passé

Przykładowe zdanie zamienione ze strony czynnej:

Police recherche Partic J.  -> Patric J. est recherché par la police. (Patric jest poszukiwany przez policję)

Ale...

Police recherche Marie J.  -> Marie J. est recherchée par la police. (Patric jest poszukiwany przez policję)

Uwaga: istnieje kilka zasad dotyczących wprowadzania wykonawcy czynności przez przyimek „par”, o których należy pamiętać:

1) Podmiotem logicznym nie może być zaimek osobowy, W tym przypadku lepiej użyć następującej konstrukcji:

C’est moi qui ai écrit ce livre. (To ja napisałem tę książkę) zamiast " Ce livre a été écrit par moi "

2) Gdy natomiast podmiotem logicznym jest zaimek « On », w stronie biernej nie będzie wykonawcy czynności:

On construit ce bâtiment rapidement. (Szybko buduje się ten budynek)

Ce bâtiment est construit rapidement. (Ten budynek jest szybko budowany)

3) W przypadku czasowników wyrażających uczucia używamy przyimka « de »

Il était respecté de tous ses employés. (Był szanowany przez wszystkich swoich pracowników)

Elle était aimée de tous. (Była przez wszystkich kochana)

4) W przypadku opisów gdzie obiekt czynności nie jest rzeczownikiem żywotnym używamy przyimka « de »

La chambre est garnie de fleurs. (Pokój jest przybrany kwiatami)

5) W przypadku czasowników użytych w znaczeniu przenośnym używamy przyimka «de»

Mon succès l'a surpris. (Mój sukces go zaskoczył) znaczenie przenośne

Il a été surpris de mon succès. (Był zaskoczony moim sukcesem)

STRONA BIERNA W RÓŻNYCH CZASACH

Strona bierna występuje we wszystkich czasach i trybach jak strona czynna (indicatif présent, imparfait, passé composé, subjonctif, conditionnel...), dlatego tak ważne jest by użyć czasownika posiłkowego w odpowiednim czasie. Poniżej prześledzimy użycie strony biernej w czasach i trybach, które do tej pory poznaliście. W każdym z niżej wymienionych czasów przedstawione jest zdanie w stronie czynnej, a następnie w stronie biernej.

Czas teraźniejszy (présent)

Mon ami répare ma voiture. (Mój przyjaciel naprawia mój samochód.)

Ma voiture est réparée par mon ami. (Mój samochód jest naprawiany przez mojego przyjaciela.)

Czas przeszły złożony (passé composé)

Mon ami a réparé ma voiture. (Mój przyjaciel naprawił mój samochód.)

Ma voiture a été réparée par mon ami. (Mój samochód został naprawiony przez mojego przyjaciela.)

Czas przeszły niedokonany (imparfait)

Mon ami réparait ma voiture. (Mój przyjaciel naprawiał mój samochód.)

Ma voiture était réparée par mon ami. (Mój samochód był naprawiany przez mojego przyjaciela.)

Czas przyszły prosty (futur simple)

Mon ami réparera ma voiture. (Mój przyjaciel naprawi mój samochód.)

Ma voiture sera réparée par mon ami. (Mój samochód zostanie naprawiony przez mojego przyjaciela.)

Czas przyszły bliski (futur proche)

Mon ami va réparer ma voiture. (Mój przyjaciel naprawi mój samochód.)

Ma voiture va être réparée par mon ami. (Mój samochód zostanie naprawiony przez mojego przyjaciela.)

Czas zaprzeszły (plus-que-parfait)

Charles avait acheté la maison. (Charles kupił dom.)

La maison avait été achetée par Charles. (Dom został kupiony przez Charles'a.)

Le futur antérieur

Charles aura acheté la maison par Charles. (Charles kupi dom.)

La maison aura été achetée par Charles. (Dom zostanie kupiony przez Charles'a.)

Le conditionnel present

Charles achèterait la maison. (Charles kupiłby dom.)

La maison serait achetée par Charles. (Dom zostałby kupiony przez Charles'a.)

Le conditionnel passé

Charles aurait acheté la maison. (Charles kupiłby dom.)

La maison aurait été achetée par Charles. (Dom zostałby kupiony przez Charles'a.)

Subjonctif présent

Il faut que Charles achete la maison.  (Konieczne jest, by Charles kupił dom)

Il faut que la maison soit achetée par Charles. (Konieczne jest, by dom został kupiony przez Charles’a)

PYTANIA I PRZECZENIA

Na koniec spójrzmy jeszcze na pytania i negacje w stronie biernej. Tworzenie pytań i przeczeń w stronie biernej nie powinna Wam sprawić problemu, gdyż podlega wszystkim znanym już Wam zasadom negacji. W przypadku przeczeń, pomiędzy konstrukcję Ne…pas wstawiamy zawsze czasownik posiłkowy être odmieniony w odpowiednim czasie.

Les étudiants n'étudient pas l'histoire de ce pays.  -> L'histoire de ce pays n'est pas étudiée par les étudiants.

Natomiast zadawanie pytań w stronie biernej polega na stosowaniu inwersji lub odpowiedniej intonacji.  W przypadku inwersji, przed podmiot wyrzucamy oczywiście czasownik posiłkowy.

Les étudiants étudient-ils l'histoire de ce pays?  -> L'histoire de ce pays est-elle étudiée par les étudiants?