CONDITIONNEL PASSÉ - Czas Przeszły Trybu Przypuszczającego

Czas  przeszły trybu przypuszczającego zachowuje się podobnie do każdego czasu złożonego w języku z francuskim. Najczęściej stosuje się go w zdaniach warunkowych, o których poczytacie w innym rozdziale, ale oprócz tego ma jeszcze kilka innych zastosowań. Trybu le conditionnel passé używa się:

1) do podawania nie do końca sprawdzonych informacji, na przykład:

Bordeaux aurait gagné ce match facilement. (Bordeaux podobno wygrało ten mecz z łatwością. )

C'est le mari de madame Leblanc qui aurait volé ces tableaux. (To podobno mąż pani Leblanc ukradł te obrazy. )

2) do wyrażania żalu, wyrzutów sumienia z powodu czegoś, czego się nie zrobiło:

Nous aurions dû accepter leur proposition. (Powinniśmy byli zaakceptować ich propozycję.)

Il aurait mangé avant le voyage, maintenant il a faim.      (Powiniem był zjeść przed podróżą, teraz jest głodny.)

3) opisu wydarzenia, które miało mieć miejsce w przeszłości przed innym wydarzeniem wyrażonym w conditionnel présent:

Il a dit qu'il irait au restaurant dès qu'il aurait fini de travailler. (Powiedział, że pójdzie do restauracji jak skończy pracować).

4) w mowie zależnej, gdy przytaczana jest wypowiedź w trybie le conditionnel présent, na przykład:

Paul a dit : « Je voudrais travailler avec vous. » (Paul powiedział: „Chciałbym pracować z wami.” )

Paul a dit qu'il aurait voulu travailler avec nous. (Paul powiedział, że chciałby z nami pracować. )

5) w zdaniach warunkowych IV typu ,(o tym więcej w rozdziale poświęconym Zdaniom warunkowym) na przykład:

Si j'étais allé au supermarché, j'aurais acheté du sel. (Gdybym poszła do supermarketu, kupiłabym sól.)

Si vous aviez passé les examens, vous seriez partis en vacances avec nous. (Gdybyście zdali egzaminy, wyjechalibyście z nami na wakacje.)

TWORZENIE

Czas przeszły trybu conditionnel ma podobną strukturę, jak passé composé czy subjonctif passé, z tą różnicą, że tu czasownik posiłkowy odmieniamy w conditionnel présent. Tryb conditionnel passé tworzy się przez odmianę czasownika posiłkowego être lub avoir w conditionnel présent oraz dorzucenie participe passé odmienianego czasownika. A zatem wybór czasownika posiłkowego oraz forma participe passé jest taka sama jak we wszystkich czasach złożonych.

Je/tu/il/nous… + être lub avoir w conditionnel présent + participe passé

Dla utrwalenia powtórzmy odmiane être i avoir w conditionnel présent, zanim odmienimy poszczególne czasowniki w czasie przeszłym:

avoir au conditionnel présent
j'aurais	miałbym/miałabym
tu aurais	miałbyś/miałabyś
il aurait	miałby
elle aurait	miałaby
nous aurions	mielibyśmy/miałybysmy
vous auriez	mielibyście/miałybyście
ils auraient	mieliby
elles auraient	miałyby

être au conditionnel présent
je serais	byłbym/byłabym
tu serais	byłbyś/byłabyś
il serait	byłby
elle serait	byłaby
nous serions	bylibysmy/byłybyśmy
vous seriez	bylibyście/byłybyście
ils seraient	byliby
elles seraient	byłyby

Odmiana w conditionnel passé nie powinna Wam teraz sprawić żadnego problemu. Prześledźmy zatem odmiane w poszczególnych czasownikach:

- odmiana z avoir

OSOBA	AVOIR	parler
je	aurais	parlé
tu	aurais	parlé
il	aurait	parlé
nous	aurions	parlé
vous	auriez	parlé
ils	auraient	parlé

- odmiana z être ( czasowniki ruchu)

OSOBA	ÊTRE	parler
je	serais	allé(e)
tu	serais	allé(e)
il	serait	allé
elle	serait	allée
nous	serions	allé(e)s
vous	seriez	allé(e)s
ils	seraient	allés
elles	seraient	allées

- oraz czasownik posiłkowy

OSOBA	ZAIMEK	ÊTRE	parler
je	me	serais	habillé(e)
tu	te	serais	habillé(e)
il	se	serait	habillé
elle	se	serait	habillée
nous	nous	serions	habillé(e)s
vous	vous	seriez	habillé(e)s
ils	se	seraient	habillés
elles	se	seraient	habillées

Jak widać, konjugacja jest dość prosta jeżeli opanuje się odmianę dwóch czasowników posiłkowych w conditionnel. Jeżeli mielibyście zaś kłopoty z participe passé, zawsze możecie zajrzeć do słownika lub podręcznika koniugacji.

PYTANIA I PRZECZENIA

Tworzenie pytań i przeczeń w Conditionnel Passé wygląda tak samo jak w czasach złożonych. W przypadku przeczeń, pomiędzy konstrukcję Ne…pas wstawiamy zawsze czasownik posiłkowy odmieniony w conditionnel.

Même avec plus de temps, il n'aurait jamais fini cet examen. (Nawet gdybym miał więcej czas i tak nie skończyłby tego egzaminu)

Je n'aurais plus dansé parce que j'avais mal aux pieds. (Nie mogłabym już dłużej tańczyć, gdyż bolały mnie stopy)

Natomiast zadawanie pytań w conditionnel passé polega na stosowaniu inwersji lub odpowiedniej intonacji.  W przypadku inwersji, przed podmiot wyrzucamy oczywiście czasownik posiłkowy

Serait-elle venue sans son mari? (Czy ona przyszłaby bez swojego męża?)

Serait-il arrivé pendant mon absence? (Czy on przyjechałby pod moją nieobecność?)

Conditionnel Présent - Francuski Tryb Warunkowy Czasu Teraźniejszego

Dotychczas zdążyliście już poznać właściwie większość czasów w języku francuskim, a przynajmniej znacie te, których używamy w życiu codziennym. Przyszedł czas, byście poznali też inne tryby niż tylko tryb oznajmujący. Rozpoczniemy od trybu przypuszczającego, czyli Conditionnel. W języku francuskim, wyróżniamy Conditionnel Présent, czyli tryb warunkowy czasu teraźniejszego oraz Conditionnel Passé, tryb warunkowy czasu przeszłego. Ich tworzenie i zastosowanie nieco się różni, jednka po analizie tego rozdziału nie powinniście mieć problemów z ich używaniem.

Tryb warunkowy służy między innymi do wyrażania: przypuszczenia, możliwości, pragnienia oraz wątpliwości. Występuje w dwóch czasach: teraźniejszym (conditionnel présent) i przeszłym (conditionnel passé).

CONDITIONNEL PRÉSENT      

Tryb warunkowy (conditionnel) służy między innymi do wyrażania: przypuszczenia, możliwości, pragnienia oraz wątpliwości. Występuje w dwóch czasach: teraźniejszym (conditionnel présent) i przeszłym (conditionnel passé). W tej lekcji zostanie omówiony tryb conditionnel présent.

Oto przykładowe zdania różnych zastosowań conditionnel présent:

1) w zwrotach grzecznościowych

Tu aurais envie d'aller au cinéma avec moi? (Miałabyś ochotę iść ze mną do kina?)

Pourriez-vous fermer la porte?         (Czy moglibyście zamknąć drzwi?)

2) w zwrotach służących udzielaniu rad

Tu devrais le faire le plus tôt possible! (Powinieneś to zrobić jak najwcześniej!)

Tu devrais aller voir le médecin.       (Powinieneś/Powinnaś pójść do lekarza.)

3) w zwrotach służących wyrażeniu pragnienie czegoś

Je voudrais un verre d’eau. (Chciał(a)bym szklankę wody.)

Nous achèterions bien une nouvelle maison. (Chętnie kupilibyśmy nowy dom)

4) do mówienia o faktach które jeszcze nie zostały potwierdzone

Les prix seraient en augmentation. (Ceny rosną).

D’apres ce que l’on raconte, le voleur serait un homme jeune, il habiterait ce quartier. (Według tego, co się mówi, złodziej miałby być człowiekiem młodym, mieszkającym w tej dzielnicy.)

5) czynności wymyślonej, wymarzonej

Si j’etais grand je serais cosmonaute. (Gdybym był duży, byłbym kosmonautą.)

6) do wyrażenia wątpliwości

Anne viendrait avec nous, peut-être. (Być może Anna pojedzie z nami)

7) ORAZ UWAGA: w zdaniach warunkowych (o czym więcej przeczytacie w rozdziale poświęconym trybom warunkowym)

Ils viendraient nous voir, s'ils avaient plus de temps libre. (Przyszliby do nas, gdyby mieli więcej wolnego czasu.)

Tu pourrais lire tous ces livres, si tu regardais moins de la télé. (Mógłbyś przeczytać wszystkie te książki, gdybyś oglądał mniej telewizji.)

TWORZENIE TRYBU WARUNKOWEGO CONDITIONNEL PRÉSENT

Tworzenie tego trybu jest bardzo proste, gdyż nie musicie uczyć się właściwie żadnych nowych końcówek. conditionnel présent to połączenie Futur Simple z Imparfait. Z pewnością kojarzycie przynajmniej jeden czasownik w conditionnel:

Je voudrais

Jeśli dobrze się mu przyjrzycie rozpoznacie w nim końcówkę –ais z imparfait oraz temat Futur Simple dla vouloir , czyli voudr-. Conditionnel Présent tworzy się bowiem przez dodanie do tematu czasu przyszłego prostego (futur simple) końcówek czasu przeszłego niedokonanego (imparfait):

końcówki czasowników w CONDITIONNEL
l. pojedyncza	l. mnoga
- AIS	- IONS
- AIS	- IEZ
- AIT	- AIENT

Schemat tworzenia jest zatem naprawdę  prosty, jeżeli dobrze przyswoiliście sobie tworzenie Futur Simple oraz Imparfait. Przypomnijmy sobie, jak wygląda temat w Futur Simple:

PARLER à PARLERAIS

Jak pamiętacie, w przypadku czasowników grupy I (kończących się na -er, oprócz czasownika aller) i grupy II (kończących się na -ir), temat będzie zatem taki sam jak bezokolicznik. W przypadku czasowników nieregularnych należących do grupy III tematy są nieregularne. W większości przypadków temat będzie zatem taki sam jak bezokolicznik.

Teraz wystarczy dokleić tylko końcówki Imparfait. Spójrzcie na kilka przykładów czasownika z I i II grupy oraz przykład czasownika nieregularnego (których tematy na pewno pamiętacie świetnie po nauce Futur Simple :) )

OSOBA	KOŃCÓWKA	mangerà manger-
je	ais	mangerais
tu	ais	mangerais
il	ait	mangerait
nous	ions	mangerons
vous	iez	mangerez
ils	aient	mangeront

OSOBA	KOŃCÓWKA	choisirà choisir-
je	ais	choisirais
tu	ais	choisirais
il	ait	choisirait
nous	ions	choisirions
vous	iez	choisiriez
ils	aient	choisiraient

Na koniec przykład odmiany z czasownikiem nieregularnym, jeżeli nie jesteście pewni, jak wygląda temat któregoś z czasowników nieregularnych, zajrzyjcie do  rozdziału poświęconego Futur Simple lub do słownika koniugacji.

OSOBA	KOŃCÓWKA	Voirà verr-
je	ais	verrais
tu	ais	verrais
il	ait	verrait
nous	ions	verrions
vous	iez	verriez
ils	aient	verraient

PYTANIA I PRZECZENIA

Tworzenie pytań i przeczeń wygląda w Conditionnel tak samo jak w czasach prostych i podlega typowym zasadom negacji.

1) W przypadku przeczeń, pomiędzy konstrukcję Ne…pas wstawiamy orzeczenie w czasie przyszłym.

Ils devraient vendre leur voiture. (Oni powinni sprzedać swój samochód.)

Je savais que vous ne feriez pas cette bêtise. (Wiedziałam że nie zrobicie tego głupstwa.)

2) Zadawanie pytań w conditionnel présent odbywa się głównie z wykorzystaniem inwersji. Czasownik znajduje się więc na początku zdania, następnie wrzucamy podmiot.

Pytania możemy również zadać wykorzystując normalny szyk zdania. Zdanie kończy się oczywiście  znakiem zapytania.

Pourrais -tu me donner l'adresse de Monique? (Mógłbyś mi dać adres Moniki?)

Aurais -tu un stylo, s'il te plaît.? (Miałbyś długopis?)

Futur Antérieur - Czas Przyszły Bliższy w Języku Francuskim

Czasem trochę podobnym do Plus-que Parfait, ale odnoszącym się do przyszłości, jest Futur Antérieur. Nie jest to czas tak popularny jak Futur Simple czy Futur Proche, ale jest głównie używany w tekstach pisanych. Służy on do wyrażania przyszłości bliższej niż ta wyrażana w futur simple i dalszej od futur proche. Zrozumieć to pomoże Wam podobna oś czasu jak w przypadku czasu Plus-que-parfait, tyle że tym razem zaczynamy od wydarzenia w teraźniejszości:

Présent              Futur Antérieur         Futur Simple      

Jak widać na powyższej osi, mamy dwa wydarzenia w przyszłości, z czego jedno miało miejsce przed drugim, wcześniej będzie miało miejsce Wydarzenie I, a dopiero po nim Wydarzenie II. Żeby położyć nacisk na tę zależność czasową, Francuzi używają do wyrażenia czynności wcześniejszej Futur Anéterieur. W skrócie:

Futur Anéterieur  jest stosowany dla wyrażenia czynności przyszłej, mającej miejsce przed inną czynnością przyszłą lub przed określonym czasem w przyszłości.

Spróbujmy rozłożyć zdanie na czynniki pierwsze:

Je sortirai avec toi quand mes parents seront rentrés à la maison. (Wyjdę z tobą, kiedy moi rodzice wrócą do domu.) Futur Simple                     Futur Antérieur

Spójrzcie zatem na przykłady zastosowania tego czasu do wyrażenia:

1) Czynności która będzie miała miejsce w przyszłości przed inną czynnością wyrażoną w czasie przyszłym

Tu commenceras l'exercice quand tu auras fini de lire le texte. (Rozpoczniesz ćwiczenie gdy skończysz czytać tekst)

On t'achètera une voiture quant tu auras passé ton permis de conduire. (Kupimy ci samochód gdy zrobisz prawo jazdy)

2) Czynności zakończonej w przyszłości, której jesteśmy pewni

Nous aurons terminé ce travail avant le 4 novembre. (Skończymy tą pracę przed 4 listopada)

Le train sera arrivé dans une heure. (Pociąg przyjedzie za godzinę.)

TWORZENIE

Czas futur antérieur tak jak i Plus-que-parfait jest czasem złożonym. Składa się z czasownika posiłkowego avoir lub être, który odmieniamy w czasie futur simple oraz z participe passé odmienianego czasownika. Czasowniki posiłkowe wybieramy tak jak w czasie przeszłym passé composé. A czasowniki odmieniane z czasownikiem posiłkowym être uzgadniamy z osobą i liczbą.

Je/tu/il/nous… + être lub avoir w future simple + participe passé

Jeżeli więc nie zapomnieliście odmiany être i avoir w Future Simple, nie powinniście mieć większych problemów z  tworzeniem tego czasu. Poniżej znajdziecie odmianę trzech czasowników: travailler – odmienionego z avoir, aller- czyli czasownika przechodniego odmienionego être oraz czasownika zwrotnego – se maquiller, również z czasownikiem posiłkowym être.

OSOBA	Posiłkowy	Participe Passé
je	aurai	travaillé
tu	auras	travaillé
il	aura	travaillé
nous	aurons	travaillé
vous	aurez	travaillé
ils	auront	travaillé

OSOBA	Posiłkowy	Participe Passé
je	serai	allé(e)
tu	seras	allé(e)
il	sera	allé
elle	sera	allée
nous	serons	allé(e)s
vous	serez	allé(e)s
ils	seront	allés
elles	seront	allées

OSOBA	Zaimek	Posiłkowy	Participe Passé
je	me	serai	maquillé(e)
tu	te	seras	maquillé(e)
il	se	sera	maquillé
elle	se	sera	maquillée
nous	nous	serons	maquillé(e)s
vous	vous	serez	maquillé(e)s
ils	se	seront	maquillés
elles	se	seront	maquillées

Pamiętajcie o uzgadnianiu końcówek w participe passé, kiedy odmieniacie czasownik z être. Jeżeli jednak utrwaliliście sobie te zasady przy okazji nauki passé campos, to nie powinniście mieć większych problemów z tworzeniem czasu przyszłego uprzedniego :).

SPÓJNIKI

Na koniec warto jeszcze zwrócić uwagę na kilka spójników czasu często towarzyszą czasowi Futur Antérieur. Zwróćcie na nie uwagę, gdyż z pewnością przydadzą Wam się w przyszłości.

SPÓJNIKI	Znaczenie
quand	kiedy
aussitôt que	gdy tylko, natychmiast gdy
lorsque	w chwili gdy, kiedy
dès que	jak tylko
à peine que	zaledwie gdy
après que	jak tylko, skoro tylko

Poniższych kilka przykładów pomoże Wam umieścić wymienione spójniki z zdaniu:

Dès qu'elle sera rentrée à la maison, elle se douchera. (Jak tylko wróci do domu weźmie prysznic.)

Elles passeront me voir lorsqu'elles auront fini à manger. (Przyjdą mnie odwiedzić kiedy skończą jeść.)

Vous verrez ce film après que vous auriez lu le livre. (Obejrzycie ten film jak tylko przeczytacie książkę.)

Tu déménageras en Espagne dès que tu auras été à la retraite. (Przeprowadzisz się do Hiszpanii jak tylko będziesz na emeryturze.)

FUTURE PROCHE - Czas Przyszły Bliski - Czas Przeszły Bliski

Dwa ostatnio omawiane czasowniki aller i venir przydadzą nam się również to wyrażenia czasu. Francuzi bowiem stosują konstrukcje oparte o te czasowniki do wyrażania bliskiej przyszłości lub bliskiej przeszłości. Niektórzy nazywają te konstrukcje czasem bliskim przyszłym i przeszłym. W rzeczywistości językoznawcy nie nazywają tych konstrukcji oddzielnymi czasami. Zarówno Futur proche jak i Passé récent są bardzo proste w użyciu, dlatego warto poznać je już na początku nauki języka francuskiego.

 

FUTUR PROCHE - CZAS PRZYSZŁY BLISKI

Czas przyszły bliski czyli Futur proche, to konstrukcja, która wskazuje, że czynność zostanie zrobiona w niedalekiej przyszłości (możemy ją porównać do angielskiego wyrażenia "I'm going to do sth"). Co więcej, Futur Proche użyjemy jeżeli mamy pewność, iż czynność ta faktycznie będzie miała miejsce.

Należy jednak przyznać, że dla Francuzów pojęcie „niedalekiej przyszłości” jest dość szerokie i zdarza się, że używają czasu przyszłego bliskiego do opisania czynności, która wydarzy się dopiero za np. 10 lat. Wynika to z faktu, że konstrukcja Futur proche jest tak prosta, że czasem Francuzi używają jej zamiast czasu Futur Simple. Dzieje się tak głównie w języku potocznym, zatem nie należy nadużywać Futur proche w języku pisanym.

Le futur proche tworzy się w bardzo prosty sposób, odmieniając czasownik aller w czasie teraźniejszym i dodając bezokolicznik:

Je/tu/il/nous… + aller + infinitif

 

Przykłady:

Il va venir chez moi. On do mnie przyjdzie.

Je vais visiter Paris. Zwiedzę Paryż.

Nous allons dîner. Będziemy jeść kolację.

Je vais prendre la douche. Wezmę prysznic.

W przypadku Futur proche czasownik aller przybiera wobec tego funkcję czasownika posiłkowego, dlatego traci swoje pierwotne znaczenie. A ponieważ jest on czasownikiem posiłkowym negacje tworzymy przez zaprzeczenie tego czasownika, a nie czasownika w bezokoliczniku:

Je/tu/il/nous… + ne + aller + pas + infinitif

Przykłady:

Ce weekend vous n'allez pas aller au cinéma. W ten weekend nie pójdziecie do kina.

Aujourd'hui je ne vais pas partir. Dzisiaj nie wyjadę.

Podobnie jest w przypadku pytań, również zadajemy je poprzez operowanie czasownikiem posiłkowym aller:

Nous allons visiter le Louvre? Zwiedzimy Luwr (niedługo).

Vont-elles venir chez moi? Czy one przyjdą do mnie?

CZAS PRZESZŁY BLISKI

Jest to jedna z najczęściej używanych konstrukcji czasu przeszłego, nie licząc oczywiście le passé composé. Wyraża ona przeszłość niedawną, opisuje wydarzenia, które dopiero co miały miejsce. Tłumaczy się ją: właśnie co, dopiero co, niedawno, przed chwilą, przed momentem.

Konstrukcja jest równie prosta jak w Futur proche. Tworzymy ją odmieniając czasownik posiłkowy venir (przychodzić, przybywać) w czasie teraźniejszym oraz dodajemy przyimek de, a następnie bezokolicznik czasownika głównego.

 

Je/tu/il/nous… + venir + de + infinitif

Przykłady:

Ils viennent de me le dire.  Właśnie mi o tym powiedzieli.

Le train vient de partir. Pociąg właśnie odjechał.

Il vient de quitter l'hôtel. Właśnie opuścił hotel.

Podobnie też jak w Futur proche, w negacji zaprzeczamy tylko czasownik posiłkowy, czyli venir.

Je/tu/il/nous… + ne + venir + pas + de + infinitif

Przykłady:

Elle ne vient pas de manger. Ona nie jadła przed chwilą.

Non, nous ne venons pas de nous réveiller. Nie obudziliśmy się przed chwilą.

Imparfait – Czas Przeszły Prosty w Języku Francuskim

Czas Passé Composé nie jest jedynym czasem przyszłym w języku francuskim. Często potrzebujemy wyrazić czynność, która trwała dłuższy czas lub, która powtarzała się kilkakrotnie. Do opisu takich zdarzeń nie użyjemy czasu przeszłego złożonego, gdyż tak jak mogliście przeczytać w poprzednim rozdziale, Passé Composé służy tylko i wyłącznie do wyrażania czynności jednorazowych, dokonanych. Dlatego też to swobodnego posługiwania się czasem przeszłym w języku francuskim, potrzebny nam jeszcze inny czas Imparfait.

Czas ten po polsku oznacza czas przeszły prosty, gdyż w przeciwieństwie do Passé Composé składa się tylko z jednego elementu i nie posiada czasowników posiłkowych. Mówimy o nim także czas przeszły niedokonany, gdyż opisuje on wydarzenia, których czasu zakończenia nie możemy lub nie potrzebujemy ustalić. Możemy go w pewnym stopniu porównać do angielskiego Past Continous, jednak to tylko orientacyjne porównanie.

ZASTOSOWANIE

Jak zwykle naukę rozpoczniemy od opisu zastosowania czasu. Imparfait jest podobnie jak czas passé composé  jednym z najczęściej używanych czasów w języku francuskim. Wyraża on wydarzenia w czasie przeszłym które jeszcze nie zostały zakończone, bez limitów czasowych. Bardzo często jest nazywany czasem teraźniejszym w przeszłości, gdyż ma podobne znaczenie jak czas teraźniejszy, wyrażone w czasie przeszłym. Czas ten służy do opisu sytuacji, tła akcji, cech zewnętrznych i postaci, wyrażenia propozycji, wyrażenia czynności powtarzającej się i wyrażenia jakiegoś stanu. W związku z tym jest stosowany w opowiadaniach o czymś, co robiliśmy danego dnia i jest stosowany zamiennie z czasem le passé composé, z tym, że czas le passé composé opisuje krótkie momenty w życiu, a czas l'imparfait opisuje stan, w jakim się znajdowaliśmy, pogodę, jaka wtedy była, itp.

Zwroćmy uwagę na przykładowe zdania różnych zastosowań tego czasu:

1) czynność w trakcie realizacji. Rozpoczęcie ani zakończenie czynności nie jest sprecyzowane.

Avant, nous habitions à Paris. (Kiedyś mieszkaliśmy w Paryżu.)

Pierre buvait un café dans la cuisine. (Piotr pił kawę w kuchni)

2) czynność powtarzana się w przeszłości, była czynnością zwyczajową, wykonywaną regularnie

Elles passaient des soirs en lisant des romans policiers. (Spędzały wieczory na czytaniu kryminałów.)

Dans ma jeunesse j'allais souvent au cinéma. (W młodości często chodziłem do kina)

3) opisy osób, wystroju wnętrz, krajobrazu, okoliczności

La maison que j'ai vue hier était vraiment très belle. (Dom, który wczoraj widziałam był naprawdę piękny.)

Elle avait des yeux verts et elle souriait tout le temps. (Miała zielone oczy i cały czas się uśmiechała.)

4) opis tła wydarzeń (np. w opowiadaniach)

Ce jour-là, le soleil brillait très fort. (Tego dnia słońce świeciło bardzo mocno)

La place était pleine de jeunes gens qui chantaient. (Plac był pełen młodych ludzi, którzy śpiewali.)

5) czynność równoczesna w stosunku do tej (wyrażonej w np. passé composé, imparfait itp.)

Il parlait avec lui pendant que Marie mettait la table. (Rozmawiał z nim podczas gdy Maria w tym czasie nakrywała do stołu)

Quand je prenais la douche, le téléphone a sonné. (Kiedy brałem prysznic zadzwonił telefon.)

Czasu imparfait używać będziemy także tworząc okresy warunkowy, ale więcej o tym w rozdziale poświęconym conditionnels. Jak widać na powyższych zdaniach czas przeszły prosty ma bardzo liczne zastosowania, dlatego warto go przyswoić sobie jak najprędzej, tym bardziej, że tworzenie jego jest banalnie proste :).

TWORZENIE

Wszystkich zmęczonych francuskimi  nieregularnymi odmianami czasowników  powinien ucieszyć fakt, że w czas przeszły l’imparfait tworzy się regularnie dla wszystkich czasowników, a jego końcówki są bardzo proste.

końcówki czasowników w czasie imparfait
l. pojedyncza	l. mnoga
- AIS	- IONS
- AIS	- IEZ
- AIT	- AIENT

Tematem czasownika, do którego doklejamy końcówki jest temat czasownika odmienionego w czasie teraźniejszym w 1 osobie liczby mnogiej nous (my) zakończonego na –ONS.

Czyli:

Avoir -> nous avons Aller -> nous allons Vouloir -> nous voulons Travailler -> nous travaillons

Kiedy przypomnieliśmy już sobie formę 1 os. Liczby mnogiej, należy odciąć końcówkę –ONS i zastąpić ją końcówką czasu imparfait odpowiednią dla osoby. Poniżej znajdziecie schemat oraz tablicę z końcówkami.

PARLONS -> PARL-ONS -> PARLAIS

OSOBA	KOŃCÓWKA	Parlerà parl-
je	ais	parlais
tu	ais	parlais
il	ait	parlait
nous	ions	parlions
vous	iez	parliez
ils	aient	parlaient

Proste! Spójrzcie na kilka przykładowych zdań:

Elle se promenait dans Paris. (Ona spacerowała po Paryżu.)

Le matin il buvait son café au lait. (Rano wypijał kawę z mlekiem)

Je marchais toute la journée. (Szedłem cały dzień)

Jedynym czasownikiem, którego trzeba się nauczyć na pamięć, jest jak zwykle être. Poniżej znajdziecie odmiane czasownika „być”, która jest nieregularna, ale bardzo prosta.

je	étais
tu	étais
il	était
elle	était
nous	étions
vous	étiez
ils	étaient
elles	étaient

PRZECZENIE

Tworzenie zdań przeczących w czasie imparfait jest równie proste jak w czasie teraźniejszym. Zdanie przeczące tworzymy jak w czasie présent: do czasownika dodajemy konstrukcję "ne...pas". Słówko "ne" znajduje się przed czasownikiem, a słówko "pas" za nim.

Je/tu/il/nous… + ne + odmieniony czasownik + pas/plus/jamais/ etc

Oto kilka przykładów:

Je ne voulais plus aller au théâtre. (Już nie miałem ochoty iść do teatru.)

Nous ne prenions pas la responsabilité pour tout le groupe. (Nie braliśmy odpowiedzialności za całą grupę.)

Elle ne voulait jamais dire « Pardon ». (Nigdy nie chciała powiedzieć „Przepraszam”.)

PYTANIA

Zdanie pytające w czasie l'imparfait tworzymy jak w czasie présent: poprzez inwersję. Czasownik znajduje się przed osobą, słowa - którymi pytamy - przez czasownikiem lub na końcu zdania, a reszta części zdania za osobą.

odmieniony czasownik+ je/tu/elle… +…

Kilka przykładowych pytań:

Faisait-il du soleil ce matin? ( Czy tego poranka świeciło słońce?)

Mangeais-tu des sala des quand tu était jeune? (Czy jadłaś sałatki, kiedy byłaś młoda?)

Impératif – Trybie Rozkazującym

Na razie pozostajemy wciąż w temacie trybów w gramatyce francuskiej. Oprócz trybu rozkazujące, w języku francuskim wyróżniamy także jak i w języku polskim – tryb rozkazujący. Tryb rozkazujący, nazywany po  francusku  Impératif, służy nie tylko wyrażaniu poleceń i rozkazywaniu, ale także wyrażaniu próśb, życzeń i udzielaniu rad. W języku francuskim istnieją tylko 3 formy trybu rozkazującego.

- druga osoba liczby pojedynczej  -> tu (ty)
- pierwsza osoba liczby mnogiej  -> nous (my)
- oraz druga osoba liczby mnogiej -> vous (wy)

Tryb rozkazujący można używać również w innych osobach, ale wtedy tworzy się go przy pomocy subjonctif,  więc więcej szczegółów na ten temat znajdziecie w zakładce dotyczącej właśnie zagadnienia subjonctif.

To co od razu rzuci Wam się w oczy, to fakt, że tryb rozkazujący występuje bez zaimka osobowego w przeciwieństwie do innych czasów i trybów w języku francuskim.

ZASTOSOWANIE

Do czego służy tryb rozkazujący każdy wie – do wyrażania rozkazu… Jednak to nie jedyne zastosowanie tego trybu, dlatego warto prześledzić to na przykładach poniżej.

Impératif wyraża:

1) Rozkaz

Mange la soupe! (Zjedz zupę!)

2) Prośbę

Restez encore un peu! (Zostańcie jeszcze trochę!)

3) Radę

Écoute ce qu'il te dit! (Słuchaj tego co ci mówi!)

4) Pozwolenie

Fume, si tu as envie. (Pal, jeśli masz ochotę)

5) Instrukcję

Tournez à gauche puis continuez tout droit. (Proszę skręcić w lewo, następnie iść prosto.)

6) Życzenia

Passez une bonne journée. (Życzę Państwu miłego dnia)

7) Formę grzecznościową

Veuillez m’expliquer ce problème. (Proszę wytłumaczyć mi ten problem)

TWORZENIE

Tak, jak już wspomnieliśmy na początki tryb rozkazujący występuje w trzech formach, dla osób tu (ty), nous (my) i vous (wy). Tryb rozkazujący występuje bez zaimka osobowego. Formy trybu rozkazującego są identyczne jak formy czasu teraźniejszego trybu orzekającego, z tą różnicą, że zdanie rozkazujące nie posiada podmiotu, dlatego nie powinniście mieć dużych problemów z jego tworzeniem. Prześledźmy tworzenie Impératif w poszczególnych grupach czasowników.

Czasowniki I grupy zakończone na – er

Jeśli używamy czasowników I grupy, czyli tych zakończonych na -er, to pozbywamy się zaimka osobowego (tu, nous, vous etc.) i końcowki -s w II osobie liczby pojedynczej tu.

Chanter (śpiewać)

Indicatif	Imperatif	Znaczenie
Tu chantes	chante!	Śpiewaj!
Nous chantons	chantons!	Śpiewajmy!
Vous chantez	chantez!	Śpiewajcie!

Jeżeli jednak po czasowniku w trybie rozkazującym pojawi się zaimek en lub y czasowniki te odzyskują -s:

Vas-y  Penses-y Parles-en

Przykładowe zdania:

Tu écoutes la radio.	-> Écoute la radio!	Słuchaj radia!
Nous dansons le tango.	-> Dansons le tango!	Tańczmy tango!
Vous parlez français.	-> Parlez français!	Mówcie po francusku!

Czasowniki zakończone na –Ir

Jeśli w trybie rozkazującym używamy czasowników II grupy, to pozbywamy się tylko zaimka osobowego, sam czasownik pozostaje bez zmian.

Finir (kończyć)

Indicatif	Imperatif	Znaczenie
Tu finis	finis!!	skończ!
Nous finissons	finissons!!	skończmy!
Vous finissez	finissez!	skończcie!

Np.:

Tu choisis le cadeau.	-> Choisis le cadeau!	Wybierz prezent!
Nous finissons de préparer le dîner.	-> Finissons de préparer le dîner!	Skończmy przygotowywać kolację!
Vous garantissez de la bonne qualité.	-> Garantissez de la bonne qualité!	Zagwarantujcie dobrą jakość!

Czasowniki grupy III (czasowniki nieregularne)

Jeśli w trybie rozkazującym używamy czasowników III grupy, to pozbywamy się tylko zaimka osobowego, sam czasownik pozostaje bez zmian.

Indicatif	Imperatif	Znaczenie
Tu attends	attends!	poczekaj!
Nous attendons	attendons!	poczekajmy!
Vous attendez	attendez!	poczekajcie!

Np.:

Tu sors tout de suite de chez moi.	-> Sors tout de suite de chez moi!	Wyjdź ode mnie natychmiast!
Nous résolvons nos problèmes nous - mêmes.	-> Résolvons nos problèmes nous - mêmes!	Sami rozwiążmy nasze problemy!
Vous lisez des livres en vérsion originale.	-> Lisez des livres en v.o.!	Czytajcie książki w wersji oryginalnej!

Czasowniki zwrotne

W trybie rozkazującym w czasownikach zwrotnych zmienia się tylko zaimek zwrotny (me, te, se, nous, vous, se) na formy zaimka mocnego (toi, nous, etc…) sam czasownik zachowuje się tak jak czasowniki normalne, czyli według zasad I, II, III grupy.

Se lever (wstawać)

Indicatif	Imperatif	Znaczenie
Tu te lèves	lève-toi !	Myj się!
Nous nous levons	levons-nous !	Umyjmy się!
Vous sous levez	levez-vous !	Umyjcie się!

Np:

Tu t'habilles.	-> Habille-toi!	Ubierz się!
Nous nous promenons.	-> Promenons-nous!	Przejdźmy się!
Vous vous dépêchez.	->Dépêchez-vous!	Pospieszcie się!

Wyjątki

Żeby jednak wszystkie nie było tak proste, istnieje kilka wyjątków, których trzeba niestety nauczyć się na pamięć. Jest ich jednak tak mało, że nie powinniście mieć z nimi problemów. Są bowiem tylko 4 czasowniki, które mają formę nieregularną w trybie rozkazującym: étre - być, avoir - mieć, savoir - wiedzieć i vouloir – chcieć.

être	być
Sois!	Bądź!
Soyons!	Bądźmy!
Soyez!	Bądźcie!

avoir	mieć
Aie!	Miej!
Ayons!	Miejmy!
Ayez!	Miejcie!

savoir	wiedzieć
Sache!	Wiedz!
Sachons!	Wiedzmy!
Sachez!	Wiedzcie!

vouloir	chcieć
Veuille!	Zechcij!
Veuillons!	Zechcijmy!
Veuillez!	Zechcijcie!

PRZECZENIE

Jeżeli zaś chodzi o przeczenie, to nie różni się ono wiele on przeczenie w trybie oznajmującym oprócz braku zaimka osobowego.

Kilka przykładowych zdań:

Indicatif

Tu regardes la télé. Ty oglądasz telewizję.

Tu ne regardes pas la télé. Ty nie oglądasz telewizji.

Impératif

Regarde la télé! Oglądaj telewizję!

Ne regarde pas la télé! Nie oglądaj telewizji!

Uwaga, w przypadku czasowników zwrotnych zaimki zwrotne w zdaniach przeczących trybu rozkazującego nie zmieniają się na zaimki mocne:

Tu ne t'habilles pas.	-> Ne t'habille pas!	Nie ubieraj się!
Nous ne nous promenons pas.	-> Ne nous promenons pas!	Nie przechadzajmy się!
Vous ne vous dépêchez pas.	-> Ne vous dépêchez pas!	Nie spieszcie się!

IMPÉRATIF PASSÉ - Czas Przeszły Trybu Rozkazującego

W języku francuskim występuję także czas przeszły trybu rozkazującego , czyli Impératif passé. Jest on używany w przypadku rozkazu, gdy coś zostało wykonane przed jakąś datą lub przed jakimś innym wydarzeniem. Jest bardzo rzadko używany w języku francuskim, ale warto znać jego formę.

Przykładowe zdania:

Aie fini ce rapport aujourd'hui! (Masz skończyć ten raport dzisiaj!)

Aie terminé tes devoirs avant mon retour. (Masz odrobić lekcje przed moim powrotem)

Soyez rentrés avant huit heures. ( Macie wrócić przed ósmą!)

Jak widać na powyższych przykładach l'impératif passé tworzy się z czasownika posiłkowego avoir lub être i z participe passé odmienianego czasownika, czyli na zasadach takich jak wszystkie czasy złożone.

Osoba + ÊTRE lub AVOIR w impératif présent + PARTICIPE PASSÉ

Passé Camposé - Czas Przeszły Złożony w Języku Francuskim

Jak dotąd nauczyliście się już, jak tworzyć zdania w czasie teraźniejszym używając czasowników różnych grup oraz różnych rodzajów jak np. czasowniki zwrotne lub modalne. Język to jednak nie tylko czas teraźniejszy. Dlatego też do konstrukcji nieco bardziej skomplikowanych zdań, konieczna jest znajomość innych czasów gramatycznych. Dzięki temu rozdziałowi wejdziemy zatem na kolejny poziom wtajemniczenia :) i nauczymy się używać czasu passé campos, czyli czasu przeszłego złożonego. Będzie to rozdział długi o obszerny, jednak warto przestudiować go naprawdę uważnie, gdyż to pomoże Wam w przyszłości w nauce kolejnych czasów złożonych w języku francuskim (których jest jeszcze kilka).
Przedstawiam wobec tego krótką agendę tego, co znajdziecie w tym rozdziale:

1. Do czego służy passé camposé?
2. Zasady tworzenia
3. Odmiana z être
4. Czasowniki zwrotne
5. Czasowniki odmienne z être i avoir
6. Czasowniki modalne
7. Przeczenia
8. Pytania
9. Określenia czasu

 

Dzięki temu podziałowi uda Wam się przyswoić ten „ogrom” wiedzy :)

1. Do czego służy passé camposé?

Język polski wydaje się być mało skomplikowany jeżeli chodzi o czasu gramatyczne, co wie każdy kto kiedykolwiek próbował przyswoić  sobie 16 czasów języka angielskiego. Nasz podział na czas teraźniejszy przyszły i przeszły, jest jednak nieco bardziej urozmaicony w większości innych języków. Nie inaczej jest w przypadku języka francuskiego. W języku tym jednym z najczęściej używanych czasów jest właśnie passé camposé. Tłumaczymy go jako czas przeszły złożony. Dlaczego złożony?
A dlatego, że składa się z co najmniej 2 elementów tzn. z czasownika posiłkowego i participe passé, jednak szerzej o konstrukcji za chwilę.

Skupmy się najpierw na tym, do czego służy właściwie ten czas. Otóż ogólna zasada mówi o tym, że…

Czas ten wyraża czynność dokonaną, mającą miejsce w przeszłości, umieszczoną w określonych ramach czasowych.

Trzeba Francuzom przyznać, że są w tej kwestii bardzo skrupulatni i wyraźnie rozróżniają oni czasem gramatycznym wydarzenia, które są już zakończone i miały miejsce w przeszłości w określonym momencie czasu. Możemy czas ten porównać do angielskiego Past Simple, ale nie należy zbytnio przywiązywać się do tego porównania, gdyż istnieją tez różnice.

Passé composé wyrażać może:

1) czynności przeszłej dokonanej (która może mieć konsekwencje w teraźniejszości)

On a construit ce bâtiment il y a 5 ans. (Zbudowano ten budynek 5 lat temu -> czyli obecnie istnieje)

2) czynności dokonanych, punktowych:

Le vase s'est cassé. (Waza rozbiła się)

3) zdarzenie o ograniczonej długości trwania:

J'ai été absente entre le 5 et le 12 mai. (Byłam nieobecna pomiędzy 5 a 12 maja.)

4) kilka czynności, które nastąpiły po sobie

Ce matin, nous avons pris notre petit-déjeuner, puis nous sommes partis au travail. Dzisiaj rano zjedliśmy śniadanie, a potem wyszliśmy do pracy.

2. Zasady tworzenia

Konstrukcja czasu passé camposé nie powinna Wam sprawić większych problemów, o ile uważaliście na lekcji z odmiany czasowników avoir i être J. Czasowniki „mieć” i „być” są  bowiem podstawą dla tego czasu. Z czego złożony jest czas przeszły złożony?

Zwróćcie uwagę na poniższy schemat:

Je/tu/il/nous… + avoir/être + participe passé

Oznacza to, że by odmienić czasownik w czasie przeszłym należy odmienić czasownik avoir bądź être w czasie teraźniejszym a następnie dodać do tego imiesłów czasu przeszłego, czyli participe passé.

Il + a + mangé On zjadł.

Na razie skupmy się na czasownikach odmienianych z avoir, gdyż jest ich znacznie więcej. Czasowniki zaś odmieniane z être omówię nieco niżej.

Participe passé czyli imiesłów czasu przeszłego (mangé) tworzy się w dość prosty sposób i należy się tych zasad nauczyć, gdyż często imiesłowy tego będziecie też używać w funkcji przymiotnika. Participe passé zachowuje się bowiem tak jak past participle w języku angielskim (np. gone, eaten, sang, etc.).

Aby uzyskać participe passé dla czasowników regularnych I grupy zakończonych na –ER, wystarczy odciąć końcówkę i zastąpić ją –É:

PARLER -> PARL-ER -> PARLÉ

Np.

J’ai déjà parlé avec lui. ( Już z nim rozmawiałem.)

Zobaczmy, jak wygląda odmiana tego czasownika w różnych osobach:

OSOBA	AVOIR	parler
je	ai	parlé
tu	as	parlé
il	a	parlé
nous	avons	parlé
vous	avez	parlé
ils	ont	parlé

W czasownikach drugiej grupy koniugacyjnej zakończonej na –IR, końcówkę bezokolicznika –IR zamieniamy na -i, np. réussir – réussi.

FINIR -> FIN-IR -> FINI

Jeżeli zaś chodzi o czasowniki III grupy, należy niestety nauczyć się ich na pamięć, gdyż są dość nieregularne. Poniżej znajdziecie tabele z listą kilkunastu, najbardziej przydatnych participe passé czasowników nieregularnych.

BEZOKOLICZNIK	PARTICIPE PASSÉ	ZNACZENIE
boire	bu	pić
découvrir	découvert	odkryć
descendre	descendu	zejść
dire	dit	powiedzieć
dormir	dormi	spać
écrire	écrit	pisać
lire	lu	czytać
prendre	pris	brać
tenir	tenu	trzymać
vivre	vécu	żyć
voir	vu	widzieć

A oto kilka przykładowych zdań z tymi czasownikami:

Il a pris une douche. (On wziął prysznic)

J’ai vu un accident ce matin. (Dziś rano, widziałam wypadek.)

Tu as déjà lu ce livre? (Czy przeczytałeś już tę książkę?)

Christophe Colomb a découvert l'Amérique. (Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę.)

3. Odmiana z être

Istnieje też grupa czasowników odmienianym z czasownikiem posiłkowym être . Wśród nich są głównie czasowniki ruchu (np. iść, wchodzić, przybywać) oraz czasowniki zmiany stanu (urodzić się stać się), których na szczęście wcale nie jest tak dużo, bo około 14.

BEZOKOLICZNIK	PARTICIPE PASSÉ	ZNACZENIE
naître	né	rodzić się
mourir	mort	umierać
aller	allé	iść
venir	venu	przychodzić
arriver	arrivé	przyjeżdżać
entrer	entré	wchodzić
rester	resté	zostać
passer	passées	przejść
sortir	sorti	wyjść
retourner	rentré	wrócic
partir	parti	wyjechać
descendre	descendu	zejść
monter	monté	wejść na górę
tomber	tombé	upaść

A oto kilka przykładowych zdań:

Je suis allé en France. (Pojechałem do Francji.)

Il est resté en Pologne. (Został w Polsce.)

Je suis descendu au rez-de-chaussée. (Zszedłem na parter.)

Elle est née le 3 janvier. (Urodziła się 3 stycznia.)

Powyższe czasowniki zamiast czasownika posiłkowego avoir odmieniają się z être. Jednak uważny uczeń zauważył pewnie dodatkowe -e przy née w ostatnim zdaniu. To nie błąd! Te bowiem czasowniki, które odmieniane są z être należy uzgodnić z rodzajem i liczbą w podmiocie. Czyli traktujemy participe passé tak jak gdyby był przymiotnikiem, a przymiotniki przecież odmieniaja się przez osoby i liczbę :).

Zgodnie z tą zasadą, do participe passé powyższych czasowników dodajemy:

-dla rodzaju żeńskiego liczby pojedynczejà -e
-dla rodzaju żeńskiego liczby mnogiejà -es
-dla rodzaju męskiego liczby mnogiejà -s

Odmiana prezentuje się następująco:

OSOBA	ÊTRE	parler
je	suis	allé(e)
tu	es	allé(e)
il	est	allé
elle	est	allée
nous	sommes	allé(e)s
vous	êtes	allé(e)s
ils	sont	allés
elles	sont	allées

Zwróćcie uwagę na przykładowe zdania:

Ils sont venus chez moi hier soir. (Przyszli do mnie wczoraj wieczorem.)

Nous sommes rentrés vite à la maison. (Szybko wróciliśmy do domu.)

Brigitte et Monique sont nées en 1990.  (Brigitte i Monique urodziły się w 1990)

Uwaga: Czasowniki être (być) i avoir (mieć) odmieniają się w czasie passé composé z czasownikiem posiłkowym avoir!

être (być)	avoir (mieć)
J'ai été	j'ai eu
Tu as été	tu as eu
il a été	il a eu
nous avons été	nous avons eu
vous avez été	vous avez eu
ils ont été	ils ont eu

4. Czasowniki zwrotne

Grupą czasowników, która również odmienia się z être są czasowniki zwrotne. Łatwo jednak zapamiętać tę zasadę, ponieważ czasowniki te charakteryzują się zaimkiem „se”. Participe passé jest wtedy również odmienny i uzgadnia się z podmiotem (Przypominam: do rodzaju żeńskiego dopisujemy -e, do liczby mnogiej -s, do rodzaju żeńskiego liczby mnogiej -es).
Wśród czasowników zwrotnych, jak zapewne pamiętacie wymienić możemy np.: s'appeler (nazywać się), se réveiller (obudzić się), se lever (wstać), se souvenir (przypominać sobie), s'habiller (ubierać się), se fâcher (gniewać się)...

OSOBA	ZAIMEK	ÊTRE	parler
je	me	suis	habillé(e)
tu	t’	es	habillé(e)
il	s’	est	habillé
elle	s’	est	habillée
nous	nous	sommes	habillé(e)s
vous	vous	êtes	habillé(e)s
ils	se	sont	habillés
elles	se	sont	habillées

Pamiętajcie oczywiście o wstawianie apostrofu zgodnie z zasadą elizji, co również przestawione zostało w powyższej tabeli.

Porównajcie sobie użycie czasowników zwrotnych w przykładowych zdaniach:

Monique s'est réveillée trop tard. (Monika obudziła się zbyt późno.)

Deux petites filles se sont approchées pour me demander l'heure. (Dwie małe dziewczynki podeszły do mnie, żeby zapytać mnie o godzinę.)

Pierre et Cécile se sont levés à 7 heures. (Pierre i Cécile wstali o siódmej.)

5. Czasowniki odmienne z être i avoir

Istnieje również grupa czasowników, które odmieniają się w czasie passé composézarówno z avoir, jak i z être, w zależności od tego, czy czasownikowi towarzyszy dopełnienie bliższe (complément d'objet direct - COD) czy też nie. Do grupy tych czasowników należą przede wszystkim:

BEZOKOLICZNIK	ZNACZENIE
monter	wnosić/wchodzić
descendre	znieść/zejść
entrer	wprowadzić/wejść
sortir	wyprowadzić/wyjść
retourner	zwrócić/wrócić
passer	zdać/wstąpić

Jak widać na przedstawionej wyżej tabeli, czasowniki te mogą mieć różne znaczenia, dlatego też będziemy je odmieniać z innym czasownikiem posiłkowym w przypadku I znaczenia, jak drugiego, w którym pełnią funkcję czasowników przechodnich. Jeżeli bowiem posiadają one dopełnienie bliższe (kogo? co?)  (przypominam, że dopełnienie bliższe w przeciwieństwie do dopełnienia dalszego, stoi tuż obok czasownika i nie jest od niego oddzielone żadnym przyimkiem (najczęstszymi przyimkami są à oraz de).np. zdać egzamin, znieść torbę , będą odmieniane z avoir. Natomiast kiedy są czasownikami przechodnimi np. wyjść z domu, wejść do sali, będą odmieniane z être podobnie jak inne czasowniki tego typu.

Zwróćcie uwagę na przykład:

Elle est montée au deuxième étage. (Ona weszła na drugie piętro.)

Elle a monté sa valise. (Ona wniosła swoją walizkę.)

W pierwszym zdaniu monter oznacza wejść, dlatego odmieniony jest z être oraz jest on z końcówką rodzaju żeńskiego. Zaś w przypadku zdania drugiego monter oznacza wnosić i tym samym odmieniamy go z avoir. Warto zapamiętać tę prostą zasadę, gdyż wiele osób o niej zapomina. Dla utrwalenia jeszcze kilka przykładów:

J'ai descendu l'escalier. (Zszedłem po schodach)

Je suis descendu en bas. (Zszedłem na dół)

J'ai passé un examen. (Zdałem egzamin)

Je suis passé chez elle. (Wstąpiłem do niej)

Il a sorti le chien. (Wyprowadził psa)

Il est sorti avec son chien. (Wyszedł z psem)

6. Czasowniki modalne

W przypadku czasowników modalnych sprawa nie jest tak skomplikowana. Jest tylko kilka zasad, o których należy pamiętać używając czasowników w czasie przeszłym passé composé.

Przede wszystkim wszystkie czasowniki modalne odmieniamy z avoir i odmieniony czasownik posiłkowy odnosi się do czasownika modalnego, a nie do bezokolicznika.

Np.

J’ai dû sortir très tôt ce matin. (Musiałam wyjść bardzo wcześnie dziś rano)

Mimo, że „wyjść” jest czasownikiem ruchu, czasownik posiłkowy odnosi się do devoir a nie do sortir, dlatego odmieniany jest z avoir. 

Co więcej czasowniki modalne, jak zawpewne pamiętacie odmieniają się nieregularnie. Nie inaczej jest z tworzeniem participe passé od tych czasowników. Listę imiesłowów od czasowników modalnych znajdziecie w poniższej tabeli.

BEZOKOLICZNIK	PARTICIPE PASSÉ	ZNACZENIE
devoir	dû	musieć
pouvoir	pu	móc
vouloir	voulu	chcieć
savoir	su	umieć

Oto kilka przykładów:

Comment j'ai pu oublier ça? (Jak mogłem o tym zapomnieć?)

Elle a du te dire quelque chose. (Ona musiała ci coś powiedzieć)

Je n’ai jamais su dire non. (Nigdy nie potrafiłem powiedzieć nie)

7. Przeczenia

Przeczenie w czasie przeszłym nie powinno Wam sprawić większych problemów, jeżeli będziecie pamiętać o poprawnej kolejności. Forma przecząca w passé composé dotyczy wyłącznie czasownika posiłkowego. Możemy więc powiedzieć, że participe passé pozostaje "na zewnątrz". Aby utworzyć negację należy umieścić czasownik posiłkowy, uzgodniony do podmiotu, między NE a PAS, a następnie dorzucamy participe passé .:

Je/tu/il/nous… + ne + avoir/être + pas + participe passé

W związku z tym należy przede wszystkim pamiętać o poprawnej kolejności poszczególnych elementów. Aby pomóc Wam sobie utrwalić tę zasadę, zamieszczamy kilka zdań przykładowych:

Elle n'est pas arrivée en retard. (Ona nie spóźniła się.)

Tu n'es pas allé à Paris. (Nie pojechałeś do Paryża.)

Je n'ai pas écouté les nouvelles à la radio. (Nie wysłuchałam wiadomości w radiu.)

Vous n'avez pas bu deux tasses de thé. (Nie wypiliście dwóch filiżanek herbaty.)

Przy negacji czasowników zwrotnych jest to nieco bardziej skomplikowane. W przypadku czasowników zwrotnych zaimek zwrotny (me, te, se, nous, vous, se) zawsze znajduje się przed czasownikiem posiłkowym.

Je/tu/il/nous… + ne + se + être + pas + participe passé

Jak utworzyć negację przy czasownikach zwrotnych widać na kilku poniższych przykładach:

Je ne me suis pas levé à 6h du matin. (Nie wstałem o szóstej rano.)

Nous ne nous sommes pas rencontrés chez Michel. (Nie spotkaliśmy się u Michela.)

Anne ne s'est pas trompée d'adresse. (Ania nie pomylilła adresu.)

8. Pytania

Zadawanie pytań w czasie przeszłym złożonym wygląda tak samo jak w teraźniejszym. To znaczy, że możemy pytać za pomocą intonacji i wówczas stosujemy po prostu zdanie oznajmujące i dodajemy znam zapytania albo stawiamy na początku zdania „Est-ce que…” i dodajemy zdanie oznajmujące. Możemy też użyć  inwersję. Tworzenie pytań poprzez inwersję odbywa się jak w czasie teraźniejszym zamieniając czasownik i podmiot miejscem. Pamiętajmy jednak, ze w passé composé to czasownik posiłkowy jest  jak gdyby orzeczeniem wobec tego to właśnie czasownik posiłkowy będziemy umieszczać przed podmiotem:

Elle est belle. -> Est-t-elle belle?

Nous sommes libres. -> Sommes-nous libres?

Jak widać na powyższych przykładach w  czasie passé composé czasownik posiłkowy umieszczamy na początku zdania, następnie dodajemy podmiot i participe passé:

Avez-vous choisi une nouvelle voiture? Wybraliście nowy samochód?

Êtes-vous allées voir cette exposition? Poszłyście zobaczyć tę wystawę?

Est-il rentré à la maison avant minuit? Wrócil do domu przed północą?

Marie, a-t-elle gouté ce plat magnifique? Marie próbowała tego cudownego dania?

Warto zwrócić też uwagę na ostatnie zdanie powyżej. Podobnie jak w czasie teraźniejszym, żeby oddzielić samogłoski w „a” i „Elle” lub „il”, dodajemy –t-, aby ułatwić wymowę.

9. Określenia czasu

Posiadacie już wszystkie niezbędne informacje do tego, by używać czasu przeszłego złożonego poprawnie. Warto jednak, żebyście znali też kilka przydatnych określeń czasu, które możecie stosować w tym czasie. Poniżej znajdziecie kilka tych najczęściej używanych.

Okolicznik czasu	Znaczenie
hier	wczoraj
avant-hier	przedwczoraj
la semaine dernière	w zeszłym tygodniu
le mois dernier	w zeszłym miesiącu
l'année dernière	w zeszłym roku
pendant 10 ans	przez 10 lat
de 1980 à 1985	od 1990 do 1992
en 2000	w 1999
il y a un mois	miesiąc temu
il y a trios ans	trzy lata temu

Plus-que-parfait - Czas Zaprzeszły w Języku Francuskim

Poznaliście już czas teraźniejszy, dwa czasy przeszłe, czas przyszły, konstrukcje Futur Proche i Passé Récent. Z pewnością taka znajomość czasów gramatycznych pozwala na swobodne posługiwanie się językiem. Żeby jednak wejść na nieco wyższy poziom językowy i móc tworzyć nieco bardziej zaawansowane zdania w języki francuskim, warto dowiedzieć się nieco więcej o czasie zaprzeszłym i przyszłym uprzednim. Pozwolą one Wam rozumieć bardziej skomplikowane teksty po francusku oraz tworzyć zdania złożone w czasie przeszłym i przyszłym. Co więcej czasy te z pewnością spotkacie jeszcze ucząc się różnych innych zagadnień z gramatyki i choć nie są to często używane czasy, warto je znać, kojarzyć i potrafić użyć.

PLUS-QUE-PARFAIT 

Rozpoczniemy od czasu Plus-que-parfait, czyli czasu zaprzeszłego. Ktokolwiek z Was uczył się języka angielskiego, zapewne szybko rozpozna w nim cechy charakterystyczne czasu Past Perfect. Niewątpliwie można zauważyć wiele podobieństw między tymi czasami. W języku polskim czas zaprzeszły nie istnieje już przeszło kilka wieków, choć w staropolskim zdarzało się mówić „byłem zrobiłem”. Żeby zrozumieć ideę czasu zaprzeszłego najlepiej posłużyć się osią czasu:

Plus que parfait               Passé Composé                 Présent
   Imparfait

Powyższa oś czasu przedstawia trzy wydarzenie, jedno w teraźniejszości, jedno w przeszłości i jedno w tzw. „zaprzeszłości”, oznacza, że to ostatnie wydarzenie miało miejsce jeszcze przed tym, które wydarzyło się w przeszłości. Poniżej na czerwono zaznaczone są czasy, których używamy do wyrażenia poszczególnych czynności: Présent do czynności która ma miejsce obecnie, Passé Composé lub Imparfait do czynności w przeszłości, a Plus-que-parfait do czynności, która miała miejsce przed tą ostatnią.
Dlatego też zazwyczaj używamy czasu Plus-que-parfait w zdaniach złożonych w których jedna z części jest w czasie Passé Composé lub Imparfait a druga w Plus-que-parfait.

Np.

Je me suis rappelé que j'avais laissé mes clés à la maison. Przypomniałem sobie, że zostawiłem klucze w domu. Passé Composé      Plus-que-parfait

Logiczne jest bowiem, że najpierw „zostawiłem klucze w domu”, a potem dopiero „przypomniałem sobie”, że je tam zostawiłem. Stąd czynność druga wydarzyła się wcześniej niż ta pierwsza, dlatego ta druga jest zaprzeszła.

Jest to zakończone, wydarzenie które miało miejsce w przeszłości przed innym wydarzeniem wyrażonym w czasie przeszłym. A czas który upłynął między tymi dwoma wydarzeniami nie ma tutaj znaczenia.

Podsumowując więc:

Le plus-que-parfait - czas zaprzeszły, służy do opisywania czynności, które dokonały się jako tło dla innych wydarzeń wyrażonych przez inny czas przeszły, na przykład le passé composé lub l'imparfait.

Kilka przykładowych zdań pomoże Wam lepiej zrozumieć tę zasadę:

Quand je suis rentrée ce soir à la maison mes enfants avaient fait le ménage et ils avaient mis la table. (Gdy wróciłam dziś wieczorem do domu moje dzieci posprzątały i nakryły do stołu.)

Nous avons retrouvé le livre que nous avions perdu il y a un mois. (Odnaleźliśmy książkę, którą zgubiliśmy miesiąc temu. )

Hier, j’ai rencontré un garçon que j’avais connu en Italie.  (Wczoraj spotkałam chłopaka, którego poznałam we Włoszech.)

Tak jak już wspomnieliśmy, oprócz powyższego zastosowania, spotkacie czas Plus-que-parfait przy okazji nauki mowy zależnej lub tworzenia okresów warunkowych, jednak więcej o tym przeczytacie w rozdziałach poświęconych poszczególnym tym zagadnieniom.

Uwaga:
Nie używamy czasu Plus-que-parfait w zdaniach współrzędnych, w których kładziemy nacisk na sekwencję kilku czynności, a nie na ich relacje czasowe względem siebie. Np., jak w zdaniu:

Je me suis lavé, je me suis habillé et je suis allé au travail. (Umyłem się, ubrałem i poszedłem do pracy. )

Do wyrażania sekwencji czynności następujących jedna po drugiej służy Passé Composé, wówczas gdy Plus-que-parfait dłuży do podreślenia tego, które z wydarzeń miało miejsce wcześniej. Jeżeli macie problem z uchwyceniem tej różnicy, przeanalizujcie dokładnie podane wcześniej zdania przykładowe w Plus-que-parfait z powyższym zdaniem w Passé Composé.

TWORZENIE

Czas Plus-que-parfait jest czasem złożonym (tak jak np. Passé Composé). Jeżeli dobrze utrwaliliście sobie czasu przeszłe  Passé Composé  oraz Imparfait, nie powinniście mieć najmniejszych problemów z używaniem Plus-que-parfit. Składa się on z czasownika posiłkowego être lub avoir odmienionego w czasie przeszłym imparfait oraz z imiesłowu czasu przeszłego odmienionego czasownika:

Je/tu/il/nous… + être lub avoir w imparfait + participe passé

Przeanalizujcie zatem odmianę czasownika travailler (pracować):

OSOBA	Posiłkowy	Participe Passé
je	avais	travaillé
tu	avais	travaillé
il	avait	travaillé
nous	avions	travaillé
vous	aviez	travaillé
ils	avaient	travaillé

A teraz zwroćcie uwagę na odmianę czasownika przechodzniego aller:

OSOBA	Posiłkowy	Participe Passé
je	étais	allé(e)
tu	étais	allé(e)
il	était	allé
elle	était	allée
nous	étions	allé(e)s
vous	étiez	allé(e)s
ils	étaient	allés
elles	étaient	allées

Na koniec jeszcze odmiana czasownika zwrotnego se maquiller:

OSOBA	Zaimek	Posiłkowy	Participe Passé
je	me	étais	maquillé(e)
tu	te	étais	maquillé(e)
il	se	était	maquillé
elle	se	était	maquillée
nous	nous	étions	maquillé(e)s
vous	vous	étiez	maquillé(e)s
ils	se	étaient	maquillés
elles	se	étaient	maquillées

Wszystkie zasady dotyczące wyboru czasownika posiłkowego (avoir i être), uzgadniania participe passé, tworzenia zdań twierdzących, przeczących i pytających są dokładnie takie same jak w czasie passé composé. Dlatego jeśli macie wątpliwości, zajrzyjcie do rozdziału dotyczącego czasu przeszłego złożonego.

Présent de l'indicatif - Czas Teraźniejszy - Gramatyka Francuska

Czas teraźniejszy, czyli Le présent w języku francusku podobnie jak w każdym innym języku opisuje zdarzenia mające miejsce obecnie, w tej chwili, czynności punktowe lub rozciągnięte w czasie, jak również prawdy ogólne, przyzwyczajenia, a nawet odnosić się do przyszłości lub przeszłości. Przyjrzyjmy się temu na przykładach.

1) przykładem czynności w trakcie realizacji będzie np.:

Il mange sa baguette en moment. (On je swoją bagietkę w tym momencie.)

2) aktualny stan rzeczy

J’habite à Paris. (Mieszkam obecnie w Paryżu.)

3) prawda ogólna

Deux plus deux est égal à quatre. (Dwa plus dwa jest równe cztery.)

4) przyzwyczajenie

Je me réveille à 6 heures. (Budzę się o 6:00.)

5) zdarzenie w przyszłości

Je vais à Paris  l’année prochaine. (Jadę do Paryża w przyszłym roku.)

6) zdarzenie w przeszłości np. historyczne

En 1789 la Révolution française commence. (W 1789 rozpoczyna się Rewolucja francuska.)

ODMIANA CZASOWNIKÓW W CZASIE TERAŹNIEJSZYM

Gdy przyjrzymy się czasownikom francuskim w słowniku, znajdziemy ich formę bezokolicznikową z charakterystyczną końcówką –ER, np.:

manger (jeść), donner (dawać), nager (pływać), habiter (mieszkać)

Podobnie jak w języku polskim, po francusku czasownik odmienia się przez osoby. Zatem końcówka czasownika przyjmuje odpowiednia forme w zależności czy mówimy o sobie (je), o nim (il), o nas (nous), o was (vous) itp.
Odmiana czasowników pierwszej grupy w czasie teraźniejszym trybu oznajmującego jest bardzo prosta. By odmienić czasownik -ER w czasie teraźniejszym, odrzuć końcówkę bezokolicznika –ER, np.

PARLER -> PARL-ER -> PARL-

Następnie dodaj odpowiednich końcówki czasu Présent. Każda osoba ma swoją końcówkę. Poniższa tabela prezentuje koniugacje trzech czasowników regularnych parler (mówić), donner (dać) oraz  visiter (odwiedzić):

OSOBA	KOŃCÓWKA	parler > parl-
je	-e	parle
tu	-es	parles
il	-e	parle
nous	-ons	parlons
vous	-ez	parlez
ils	-ent	parlent

OSOBA	KOŃCÓWKA	donner > donn-
je	-e	donne
tu	-es	donnes
il	-e	donne
nous	-ons	donnons
vous	-ez	donnez
ils	-ent	donnent

OSOBA	KOŃCÓWKA	visiter > visit-
je	-e	visite
tu	-es	visites
il	-e	visite
nous	-ons	visitons
vous	-ez	visitez
ils	-ent	visitent

CZAS TERAŹNIEJSZY CIĄGŁY

W języku francuski nie istnieje odpowiednik angielskiego Present Continous, czyli czasu teraźniejszego ciągłego. Do wyrażania czynności będących  W TRAKCIE wykonywania służy specjalna, bardzo prosta w użyciu konstrukcja être en train de
Francuskie wyrażenie être en train de (dosłownie: „być w trakcie”) służy do podkreślania, że czynność, o której mówimy, jest wykonywana właśnie w chwili mówienia. Do użycia jej potrzebujemy jedynie zaimka osobowego np. il oraz bezokolicznika.

Np.

Il est en train de chanter. (On właśnie śpiewa.)

Ils sont en train de parler. (Oni właśnie rozmawiają.)

Konstrukcji tej możemy używać w każdym czasie, odmieniając jedynie être w odpowiednim czasie i osobie.

UWAGI DLA CIEKAWSKICH

W języku francuskim ze względu na wymowę pojawiają się pewne zmiany pisowni w niektórych odmianach czasowników I grupy -ER - np.: placer (nous plaçons) , lever (elle lève), céder (je cède), jeter (tu jettes), se noyer (ils se noient)...

1) Tak jest na przykład w przypadku czasowników, które kończą się na -ger, takie jak changer, [sząże], manger [mąże], partager [partaże] itp. -g- czytamy jak [ż] dlatego, że znajduje się po nim -e.W tych czasownikach po -g musi zatem wystąpić -e, aby we wszystkich osobach -g wymawiało się jako [ż]

nager (nous nageons) manger (nous mangeons) partager (nous partageons)

W przeciwnym razie wymawialibyśmy g jako [g].

2) Podobnie w przypadku czasowników zakończonych na -cer. takich jak commencer[komąse], placer [plase], lancer [ląse], itp. W tych czasownikach dla zachowania wymowy -c przed - a, -o, lub -u zamienia się na –ç.

placer (nous plaçons) commencer (nous commençons)

W przeciwnym razie wymawialibyśmy c jako [k].

3) W przypadku czasowników takich jak répéter, espérer, préférer, itp. -é zmienia się na -è . Jest to drobna zmiana akcentu wywołana niemym -e na końcu.

répeter (je répète)

4) W czasownikach typu se lever e przechodzi na è przed e niemym

lever (elle lève)

5) Czasowniki takie jak appeler i jeter przed e niemym podwajają spółgłoskę l lub t

jeter (tu jettes)

6) W czasownikach takich jak se noyer, payer, essayer, itp. przed e niemym, y zamienia się na i.

se noyer (ils se noient)